skip to Main Content
Kadzidło – Dla Zdrowia I Dla Zapachu

Kadzidło – dla zdrowia i dla zapachu

Na półwyspie indyjskim i w Afryce, na suchych, górzystych terenach rosną drzewa z rodzaju Boswellia. W języku polskim znane są jako kadzidło, kadzidłowiec lub drzewo kadzidlane. Dwa najbardziej znane gatunki to Boswellia carteri i B. serrata.

Z drzew pozyskiwana jest żywica przez nacinanie pni, a następnie zbieranie grudek. Żywica kadzidłowa to mieszanina substancji lotnych i kwasów bosweliowych. Takie połączenie żywicy i olejku eterycznego to oleożywica. Żywice występują bardzo często także w połączeniu z gumami. Mamy wtedy do czynienia z oleogumożywicami.

W ten sposób od wieków pozyskuje się również mirrę, gumę arabską, mastyks, elemi (ze względu na pewne podobieństwo zapachowe nazywane nawet kadzidłowcem ubogich), żywicę benzoesową czy sosnową. Żywice wytwarza też wiele innych roślin jak kurkuma, imbir czy rozmaryn. Wyjątkiem z królestwa zwierząt jest wytwarzany przez owady szelak.

Jak korzystać z kadzidła

Przede wszystkim: oszczędnie. Zwłaszcza w przypadku cennej B. carteri (inaczej B. sacra), bo B. serrata rosnąca na terenie większości Indii oraz Pakistanu nie jest szczególnie zagrożona. Niestety w ostatnich dekadach cenne drzewa kadzidlane poddawane są nadmiernej eksploatacji. Wiąże się to często z trudną ekonomiczno-polityczną sytuacją w miejscach ich występowania oraz rosnącym popytem na żywiczne przetwory w przemyśle perfumeryjnym, farmaceutycznym oraz w aromaterapii.

Miejmy nadzieję, że kadzidłowce nie podzielą losu sandałowca indyjskiego, a także miejmy umiar w korzystaniu zwłaszcza z tego olejku eterycznego. Na pewno nie jest to olejek do sprzątania mieszkania czy mycia podłogi. Byłaby to wręcz profanacja.

Kadzidło – zastosowania dawniej i dziś

Żywica kadzidlana to cenny surowiec znany od starożytności. Wśród surowców leczniczych wymieniają go już teksty staroegipskie jak tzw. Papirus Ebersa datowany na ok. 1550 r. p. n. e. Co ciekawe, w starożytnym Egipcie kadzidłowiec stosowano podobnie jak współcześnie w aromaterapii czy suplementacji – na bóle z układu ruchu czy do odkażania skóry.

W naszej kulturze największą sławę kadzidło zyskało chyba jednak jako jeden z darów Trzech Króli. Mirra, kadzidło i złoto – wszystkie wtedy niezwykle i równie cenione. Kadzidło wykorzystywano w celach rytualnych, kosmetycznych, w tym perfumeryjnych, oraz leczniczych. Od wieków ten przyjemny, odświeżający i lekko cytrusowy aromat towarzyszy modlitwom i medytacji. W Polsce samo słowo kadzidło kojarzy się w pierwszej kolejności z kościołem, a dopiero potem pojawiają się skojarzenia z kadzidełkami ze sklepów indyjskich czy wreszcie coraz popularniejszymi olejkami eterycznymi.

Żywica kadzidlana – jak używać

Grudki żywicy można łączyć z innymi składnikami lub używać ich samodzielnie. Tradycyjnie żuto je, jak obecnie żujemy gumy do żucia! Żywica może być poddawana spalaniu i służyć np. do okadzania pomieszczeń. Jak to wyglądało w minionych epokach, możemy przeczytać w podręczniku „Olejki eteryczne w terapiach dróg oddechowych. Perfumy aromatyczne”:

Żywicę stosowano od stuleci, jak kadzidło. Drobinki podpalano, a dym unosił się jasną smugą: najpierw prosto, potem wirując, jak w tańcu. Muskał ściany, szafy, stoły, sufity, podłogi i wszystkie rzeczy na ścianach, stołach, podłogach i w szafach; cienką strużką sączył się przez szpary, dziurki od klucza, aż przywitał się z każdą domową skrytką, każdym zakamarkiem. Dym nasączał wszystko swoim pięknym zapachem, a co ważniejsze, dezynfekował – stąd łatwość w przechowywaniu pokarmów i wielka odporność domowników na choroby zakaźne.


Żywica bywa też rozpuszczana. Niektórzy wrzucają nawet grudki do wody i popijają ją, chociaż zasadniczo żywice nie są rozpuszczalne w wodzie. Dlatego właściwym sposobem przygotowania żywicy bosweliowej do picia powinien być ekstrakt alkoholowy (nalewka). Można stosować go także miejscowo.

Olejek kadzidłowy w aromaterapii

W wyniku destylacji z parą wodną wytwarzany jest olejek eteryczny (i hydrolat jako produkt uboczny destylacji). Olejki eteryczne otrzymywane z różnych Boswelli mają odmienne składy, jednak najczęściej są bogate w pineny, sabinen, limonen, felandren czy thujen. Olejki eteryczne zawierają tylko molekuły lotne z parą wodną, są więc pozbawione cennych kwasów bosweliowych, których molekuły są zbyt ciężkie, by dać się porwać parze wodnej.

W aromaterapii ceni się zwłaszcza olejek eteryczny B. carteri. Polecany jest w szczególności jako olejek antymikrobowy, odkażający, wspomagający gojenie się ran, a także uspokajający, poprawiający nastrój, wykrztuśny i wzmacniający. Stąd też wynika jego zastosowanie głównie w chorobach dróg oddechowych, urazach skórnych oraz problemach na tle nerwowym lub depresyjnym.

Olejek kadzidlany – bezpieczeństwo stosowania

Olejki kadzidlane nie mają szczególnych przeciwwskazań, natomiast ze względu na wysoką zawartość niektórych składników należy szczególnie starannie chronić je przed utlenianiem. Jest to ważne, bo kontakt z utlenionym olejkiem może prowadzić do niepożądanych reakcji skórnych. Zaleca się więc przechowywanie olejków w szczelnie zakręconych buteleczkach z ciemnego szkła, najlepiej w lodówce, żeby chronić je przed światłem, powietrzem i temperaturą. Przed upływem czasu, kolejnym czynnikiem sprzyjającym utlenianiu się olejków, uchronić ich się niestety nie da, ale dbając o powyższe, możemy spowolnić proces utleniania się.

Kadzidło w formie suplementu lub leku – kwasy bosweliowe

Kolejnym nowoczesnym sposobem na korzystanie z dobrodziejstw kadzidła jest suplementacja. W przeciwieństwie do starożytnych Egipcjan czy średniowiecznych krzyżowców (to im podobno zawdzięczamy angielskie określenie rośliny i olejku: frankincense, czyli wysokiej jakości, prawdziwe kadzidło) możemy korzystać dziś z kadzidła w nowej odsłonie – z suplementów standardyzowanych na odpowiednią zawartość kwasów bosweliowych (najczęściej 60%+) lub nawet leków. Standardy dla leków określają farmakopee i jak podaje dr Różański:

indyjskie kadzidło z Boswellia serrata jest ujęte przez Deutscher Arzneimittel Codex z 2005 r. Pod nazwą Indian Frankincense figuruje ten surowiec w British Pharmacopoeia z 2009 r. Zgodnie z jej wymogami: 11-keto-beta-boswellic acid C30H46O4 – m.cz.470,7 – minimum 1 % w suchym surowcu; acetyl-11-keto-beta-boswellic acid C32H48O5 – m.cz. 512,7 – minimum 1% w suchym surowcu. Strata masy po suszeniu – maximum 8%. Popiół – maximum 10%.
Kwasy bosweliowe mają strukturę pięciocyklicznych trójterpenów. Są typu oleananu (alfa-bosweliowy kwas) i ursanu (beta-bosweliowy kwas). Znane są również: kwas acetylo-alfa-bosweliowy, kwas acetylo-beta-bosweliowy, kwas 11-alfa-hydroksy-beta-bosweliowy i kwas 3-acetylo-11-keto-beta-bosweliowy.

Dr Różański podaje zalecane dawki jako 300-400 mg 3 razy dziennie, co jest dość wysoką dawką w porównaniu do tych w niektórych badaniach. Kwasy bosweliowe wykazują silne działanie przeciwzapalne, a także przeciwbólowe, które nie polega jednak na działaniu antyoksydacyjnym, jak ma to miejsce w przypadku wielu substancji przeciwzapalnych pochodzenia roślinnego.

Jak działają kwasy bosweliowe

W początkowych badaniach mechanizm wyglądało na to, że działanie kwasów polegało głównie na zahamowaniu enzymu o nazwie 5-lipooksygenaza, który jest promotorem stanu zapalnego, i produkcji leukotrienów. Jednak nie potwierdzono tego w późniejszych badaniach na ludziach. Stwierdzono w nich natomiast, że kwasy bosweliowe regulują wydzielanie innych markerów stanu zapalnego (cytokin prozapalnych). Dzięki temu ich działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe bywa porównywalne z działaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Zwłaszcza jeśli suplementy z kwasami bosweliowymi połączy się z otrzymywaną z kurkumy kurkuminą. Wykazały to zwłaszcza badania na osobach z osteoartozą. Więcej na temat kurkumy we wpisie: Kurkuma i kurkumina – co warto o nich wiedzieć.

W związku z tym szczególne nadzieje pokładane są w kadzidle w terapiach chorób, których podłożem jest silny stan zapalny. Będzie to m.in. choroba Leśniowskiego-Crohna czy reumatoidalne zapalenie stawów. Ponadto może mieć zastosowanie w terapii astmy, zwłaszcza na tle nerwowym. Poza tym może pomóc przy depresji, a nawet ułatwić koncentrację, stanowiąc wsparcie dla mózgu podczas intensywnego wysiłku. Ponadto zainteresowanie naukowców budzą właściwości immunomodulujące oraz antynowotworowe (badania in vitro) kadzidłowca i otrzymywanych z niego związków chemicznych.

Kadzidło – podsumowanie

Podsumowując, produkty kadzidlane mają bardzo długą tradycję zastosowania w dziedzinie zdrowia i urody. Najnowsze badania naukowe wskazują, że mają one spory potencjał, zwłaszcza w dolegliwościach bólowych i stanach zapalnych. Przy tym są na ogół dobrze tolerowane. Oznacza to, że w określonych sytuacjach korzystnie jest sięgnąć po kwasy bosweliowe i włączyć je do swojego arsenału.

Jestem zdania, że oprócz suplementów warto posiadać kadzidlany olejek eteryczny i korzystać z zapachowych przyjemności. Zapach olejku eterycznego Boswelia carteri uważam za jeden z najpiękniejszych dostępnych w ramach aromaterapii. Jest subtelny i odświeżający mentalnie, lekko cytrusowy, może z odrobinką pieprzu. Może kojarzyć się lekko kościelnie czy aptecznie, ale nawet wtedy jest to zapach najpiękniejszego kościoła czy apteki na świecie 😉

Bibliografia

Abdel-Tawab, M. / Werz, O. / Schubert-Zsilavecz, M. (2011): Boswellia serrata: an overall assessment of in vitro, preclinical, pharmacokinetic and clinical data, w: Clinical Pharmacokinetics
Boswellia i olibanum w medycynie ajurwedyjskiej i europejskiej. Boswellia w medycynie sportowej, Medycyna dawna i współczesna, dostęp 28.12.2019
Cameron, M. / Chrubasik, S. (2014): w: Oral herbal therapies for treating osteoarthritis, w: Cochrane Database Syst. Rev.
Frankincense Oil and Cancer in Perspective, Tisserand Institute, dostęp 28.12.2019


Frankincense trees—of biblical lore—are being tapped out for essential oils, National Geographic, dostęp 28.12.2019
Gerhardt, H. / Seifert, F. / Buvari, P. / Vogelsang, H. / Repges, R. (2001): Therapie des aktiven Morbus Crohn mit dem Boswellia-serrata-Extrakt H 15, w: Zeitschrift für Gastroenterologie
Hamidpour, R. / Hamidpour, S. / Hamidpour, M. / Shahlari, M. (2013): Frankincense ( rǔ xiāng; boswellia species): from the selection of traditional applications to the novel phytotherapy for the prevention and treatment of serious diseases, w: Journal of traditional and complementary medicine
Haroyan, A. / Mukuchyan, V. / Mkrtchyan, N. / Minasyan, N. / Gasparyan, S. / Sargsyan, A. / Narimanyan, M. / Hovhannisyan, A. (20018): Efficacy and safety of curcumin and its combination with boswellic acid in osteoarthritis: a comparative, randomized, double-blind, placebo-controlled study, w: BMC Complement Altern Med
Kadzidłowie carteri – grafika, informacje o źródle i licencji, Wikipedia, dostęp 28.12.2019


Kizhakkedath, R. (2013): Clinical evaluation of a formulation containing Curcuma longa and Boswellia serrata extracts in the management of knee osteoarthritis, w: Molecular Medicine Reports
Pharaohs and the first prescriptions, The Pharmaceutical Journal, dostęp 27.12.2019
Podręcznik dla uczestników kursu Herbiness 2019: Olejki eteryczne w terapiach układu oddechowego. Perfumy terapeutyczne
Roy, N. K. / Parama, D. / Banik, K. / Bordoloi, D. / Devi, A. / Thakur, K. K. / Padmavathi, G. / Shakibaei, M. / Fan, L. / Sethi, G. / Kunnumakkara, A. B. (2019) An Update on Pharmacological Potential of Boswellic Acids against Chronic Diseases, w: International Journal of Molecular Science
Siddiqui, M. Z. (2011): Boswellia serrata, a potential antiinflammatory agent: an overview, w: Indian journal of pharmaceutical sciences
Sontakke, S. / Thawani, V. / Pimpalkhute, S. / Kabra, P. / Babhulkar, S. / Hingorani, L. (2007): Open, randomized, controlled clinical trial of Boswellia serrata extract as compared to valdecoxib in osteoarthritis of knee, w: Indian Journal of Pharmacology
Tisserand, R. / Young, R. (2014): Essential Oil Safety. Second Edition
Worwood, Valerie Ann (2016): The Complete Book of Essential Oils and Aromatherapy. Revised and Expanded

Marta Grochowalska

Marta Grochowalska – aromaterapeutka, towaroznawca surowców aromatycznych, wykładowca akademicki, edukatorka, autorka i podróżniczka. Substancjami aromatycznymi i aromaterapią zajmuje się zawodowo i intensywnie od 2019 r.
Autorka kilkudziesięciu publikacji branżowych, popularnonaukowych i naukowych na temat aromaterapii, substancji aromatycznych i naturalnego perfumiarstwa.
Prowadzi stronę aromarta.pl i tematyczny profil @aromarta. Od 2021 r. współpracuje z wydawnictwem Pharmacopola. Prowadzi wykłady na studiach podyplomowych “Aromaterapia” na Akademii Górnośląskiej i “Olejki eteryczne” na Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej.
Główne obszary zainteresowań naukowych: historia aromaterapii, perfum i destylacji, kulturowe znaczenie roślin i substancji aromatycznych, bezpieczeństwo stosowania olejków eterycznych, mieszanki olejków eterycznych, badania nad aromaterapią.
Więcej wpisów znajdziesz na herbiness.com

Back To Top